Του Λέανδρου Ρακιντζή
Οι πρωτοφανείς φυσικές καταστροφές και όχι μόνο, που πλήττουν το τελευταίο χρονικό διάστημα τη χώρα μας, φέρνουν πάλι σε επικαιρότητα το διαχρονικό πρόβλημα της προστασίας του περιβάλλοντος χώρου, με την ευρύτερη έννοια και σε όλους τους επιμέρους τομείς του, από τις ποικιλότροπες απειλές, ως και τη δημόσια ασφάλεια, την εύρυθμη λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και μέσων, κυρίως όμως την ευθύνη της Πολιτείας για την πρόληψη των καταστροφών γενικά και αποκατάσταση των ζημιών.
Ένας από τους προβληματικούς τομείς είναι της αειφορικής διαχείρισης του οικολογικού αποθέματος της χώρας. Η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος παρά την ύπαρξη της συνταγματικής επιταγής (αρθ.24Σ) και του εθνικού και ευρωπαϊκού δικαίου οφείλεται κατά κύριο λόγο σε φαινόμενα διοικητικής ανεπάρκειας του δημόσιου τομέα κατά τον σχεδιασμό, εκτέλεση και έλεγχο των απαραιτήτων δημοσίων έργων προστασίας από πυρκαγιές και πλημμύρες. Όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος, τα αντιπλημμυρικά έργα στη Θεσσαλία για τα οποία ξοδεύτηκαν 2 δισ. ευρώ είναι ανεπαρκή κατά τον σχεδιασμό και την εκτέλεση γιατί παρουσιάζουν και κακοτεχνίες (δεν εξηγείται αλλιώς το σπάσιμο των τοιχωμάτων και φράγματος του Πηνειού και η κατάρρευση μιας γέφυρας που κατασκευάστηκε πρόσφατα), που πολλές φορές αποτελούν πράξεις κακοδιοίκησης, δηλαδή μη εκτέλεσης του υπηρεσιακού καθήκοντος όχι μόνο από δημόσιες υπηρεσίες, αλλά από τους ΟΤΑ και των δύο βαθμών κυρίως στην εκτέλεση έργων με απευθείας αναθέσεις χωρίς έλεγχο και με κάλυψη από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες κυρίως σε τοπικό επίπεδο.
Παράλληλα σε πολλές περιπτώσεις οφείλεται σε διαφθορά αρμοδίων οργάνων, που αφήνουν λόγω του πελατειακού κράτους και της προστασίας που τους παρέχει, ασύδοτη την αδηφάγο ιδιωτική πρωτοβουλία, που επωφελείται από τους ευνοϊκούς νόμους (πχ λόγω καταργήσεως από τον νέο ΠΚ του άρθρου 405 του παλιού ΠΚ που τιμωρεί την αισχροκέρδεια η πώληση στο πλημμυρισμένο Βόλο έξι μπουκαλιών νερού αντί 5 ευρώ δεν είναι αξιόποινη πράξη) και τον τρόπο, που ερμηνεύονται για τη νομιμοποίηση των αυθαιρεσιών ακόμα και δικαστικά, τον ανεπαρκή έλεγχο για υπερτιμολογήσεις και κακοτεχνίες των δημοσίων έργων (για τα περισσότερα την εποχή που ήμουνα ΓΕΔΔ δεν υπήρχε πρωτόκολλο οριστικής παραλαβής), την έλλειψη επαρκούς ελέγχου της διοίκησης, γιατί κανείς δεν τον θέλει, την έλλειψη επαρκούς αστυνόμευσης (ακόμα δεν έχουν δοθεί στοιχεία για τον αριθμό των αστυνομικών που διατίθενται για τη φύλαξη ευπαθών στόχων), τη διάθεση κονδυλίων για αντιπλημμυρικά έργα για άλλους σκοπούς και κυρίως τη βραδύτητα απονομής της δικαιοσύνης και την αναποτελεσματικότητα των αποφάσεων της (οι ποινές φυλάκισης αναστέλλονται, τα πρόστιμα βεβαιώνονται μεν, αλλά δεν εισπράττονται, οι δε σοβαρές υποθέσεις αναβάλλονται συνεχώς μέχρι να παραγραφούν), κενά που δεν μπορεί να αναπληρώσουν οι πρωτοβουλίες και διαμαρτυρίες των πολιτών, που πολλές φορές χαρακτηρίζονται ως γραφικοί. Τουλάχιστον ως προς τη δικαιοσύνη η απαράδεκτη κατάσταση ασφαλώς θα βελτιωθεί, αν υλοποιηθούν παρά τις αντιδράσεις οι προτάσεις νόμου που εξήγγειλε ο Υπουργός Δικαιοσύνης κ. Φλωρίδης.
Οι πρόσφατες πυρκαγιές και πλημμύρες απέδειξαν με τραγικό τρόπο με πολυάριθμα ανθρώπινα θύματα, ο αριθμός των οποίων από τις πρόσφατες πλημμύρες δεν έχει ακόμα διακριβωθεί, τις διαχρονικές ελλείψεις για την πρόληψη θεομηνιών, που θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί ή οι συνέπειες τους να ήταν ελαφρότερες, αν είχαν ληφθεί έγκαιρα τα αναγκαία προληπτικά μέτρα με σωστό σχεδιασμό και έλεγχο κατασκευής των αντιπλημμυρικών έργων και οικονομικό έλεγχο με αξιόπιστη ελεγκτική διαδικασία. Μολονότι είναι ακόμα νωρίς υπολογίζεται επίσημα, ότι το κόστος αποκατάστασης των ζημιών υπερβαίνει τα 2 δισ., ποσό σαφώς μεγαλύτερο του απαιτούμενου για την κατασκευή των μέτρων προστασίας, αλλά φαίνεται, ότι διαχρονικά οι πολιτικοί δεν κατανόησαν το λεχθέν από τον Αλκιβιάδη” κυβερνάν εστί προβλέπειν”.
Επειδή τα αποτελέσματα των παρανόμων πράξεων ή παραλείψεων των οργάνων του Δημοσίου επέρχονται ετεροχρονισμένα και στην επέλευση τους συντελούν πολλοί παράγοντες ιδιωτικοί ή δημόσιοι, συνήθως οι διατασσόμενες έρευνες ακόμα και οι δικαστικές, που τις περισσότερες φορές κρατούν κάποια χρόνια, καταλήγουν σε γενικά πορίσματα, όπως “φταίει η κλιματική αλλαγή ή φταίει ο στρατηγός άνεμος”, χωρίς απόδοση ποινικών ή πειθαρχικών ευθυνών, που τελικά παραγράφονται. Άλλωστε όταν μια περίπτωση εξελίσσεται σε βάθος χρόνου χωρίς ενδιάμεσους ελέγχους και με εμπλοκή πολλών παραγόντων είναι πολύ δύσκολο να διαπιστωθούν ατομικές ευθύνες, γιατί αφενός όλα γίνονται νομότυπα και αφετέρου ο ένας ρίχνει το φταίξιμο στον άλλο ή σε πεθαμένους ή η αναζήτηση πολιτικών ευθυνών συνήθως καταλήγει σε μια ακόμα πολιτική αψιμαχία στη Βουλή.
Μετά από κάθε φυσική ή μη καταστροφή η Πολιτεία σπεύδει να δώσει άμεσα και οριζόντια κάποια βοηθήματα στους παθόντες για την αντιμετώπιση των επειγουσών αναγκών, που στο παρελθόν τα πήραν χωρίς να τα δικαιούνται οι συνήθεις ύποπτοι και εκ των υστέρων η Πολιτεία τα αναζήτησε εις μάτην. Σαφώς η Πολιτεία υποχρεούται σύμφωνα με το άρθρο 105ΕΙΣΝΑΚ να αποκαταστήσει τις ζημιές των πολιτών, αν έγιναν από υπαιτιότητα των οργάνων της, άλλως με διάφορα προγράμματα τις αποκαθιστά ως κράτος δικαίου, τις δε αγροτικές ζημιές τις αποκαθιστά ο ΟΠΕΚΕΠΕ. Επίσης, για την αποκατάσταση των περιοχών που πλήγηκαν βαριά ιδρύονται ειδικοί φορείς, όπως έγινε για τη Βόρεια Εύβοια και θα γίνει για τον Έβρο σύμφωνα με την εξαγγελία του Πρωθυπουργού. Το κόστος για την αποκατάσταση των ζημιών στη Θεσσαλία ξεπερνά τα 2 δισ., που θα εξευρεθούν από ημεδαπούς και ξένους πόρους, που ασφαλώς θα λείψουν από την κάλυψη κάποιων άλλων αναγκών, εκτός του ότι θα υπάρξει υστέρηση στην αγροτική παραγωγή της Θεσσαλίας με αποτέλεσμα άνοδο της τιμής των τροφίμων. Επίσηε, από τις πλημμύρες η χώρα κόπηκε στα δύο, γεγονός που δημιουργεί σωρεία προβλημάτων και οργή στους πολίτες. Συνεπώς, πρέπει να επέλθει ουσιαστική και όχι με λόγια κάθαρση κατά των υπαιτίων, για να μην επαναληφθούν τα φαινόμενα αυτά.
* Ο Λέανδρος Τ.Ρακιντζής είναι Αρεοπαγιτης ε.τ.
ΠΗΓΗ:CAPITAL